Ülkemizde Kefalet Sigortasının İşleyişi?
Ülkemizde Hazine Müsteşarlığı tarafından yayımlanan Kefalet Sigortası Genel Şartlarında Sigorta Şirketleri tarafından Kefalet Sigortası branşında düzenlenen bu tür teminatların tamamı için Kefalet Senedi terimi kullanılmış olup, Genel Şartlarda Kefalet Sigortasının konusuna aşağıdaki şekilde değinilmiştir;
Bu maddelerden anlaşılacağı üzere;
Bu kapsamda ülkemizde Bankalar tarafından düzenlenen yazılı taahhütlere Teminat Mektubu, Sigorta Şirketleri tarafından düzenlenen yazılı taahhütlere ise Kefalet Senedi denmesine rağmen bunlar arasında hiç bir fark yoktur. Önemli olan içerikleridir ve aşağıda belirtilen ayırımları yapabilmek için bu taahhütlerin içeriklerine bakılarak karar verilmesi gerekir.
Küresel Kefalet Sigortası Tahsis Grup Başkanımız Robbert Langhorst’ın aşağıdaki makalesi bu çerçevede değerlendirilmelidir.
Yapım İşlerine İlişkin Bankalar ve Sigorta Şirketleri tarafından verilen teminatlar nasıl çalışır?
Yeni uygulamaları olsa da, bankacılık ve sigortacılık sektörü tarafından sağlanan Yapım İşleri Teminatları (diğer bir deyişle “Yapım İşleri Teminat Mektupları / Kefalet Senetleri”) pek de yeni sayılmazlar. Hatta MÖ 2.750'den beri kullanılmaktadırlar. Romalılar daha sonra, MS 150 civarında, ticarette kefalet yasalarını güncellediler ve bu ilkeler bugüne kadar hayatta kalmayı başarmıştır.
Yapım işleri Teminatları ile Yüklenici Firma (Kefalet Senedinde işi yüklenen müteahhit firma “Amir Firma”), “İşveren Firma (kefalet senedinde, kefalet senedine konu yüklenimin taahhüt edildiği “Lehdar Firma”) ile kendisi arasında yapılan sözleşmeye uygun olarak belirli yasalar çerçevesinde hareket edeceğini” güvence altına alır. Tüm diğer teminatlarda olduğu gibi, Amir Firma sözleşmeyi taahhüt edilen şekilde ifa etmezse Garantör veya Kefil Kurum, teminat mektubunda / kefalet senedinde belirtilen azami tutara kadar Lehdar Firmadan gelen tazmin taleplerini karşılar.
Bu makalede, Küresel Kefalet Sigortası Tahsis Grup Başkanımız Robbert Langhorst, yapım işleri teminatlarının ne olduğunu, yapım işleri teminatlarının nasıl çalıştığını ve halihazırda uygulamada olan bu çözümün değişen bir dünyada öngörülemeyen olaylara karşı nasıl önemli bir siper oluşturduğunu anlatıyor.
Bankacılık ve Sigortacılık Sektörü tarafından sağlanan Yapım İşleri Teminatlarının tanımı
Bankacılık ve Sigortacılık Sektörü tarafından sağlanan Yapım İşleri Teminatları ya da bazen Müteahhitlik Hizmetleri/İşleri teminatı olarak da anılan teminatlar; Yatırımcılar/İşverenler tarafından “bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri” yapım işleri projelerinde kullanılan, ülkemizde sigortacılık sektöründe “Kefalet Senedi”, bankacılık sektöründe ise “teminat mektubu” veya “garanti mektubu” olarak adlandırılan teminatlardır. Yapım İşleri teminatları için, “teminatı alan taraf olan İşvereni güvence altına alarak, Yüklenici Müteahhit Firmanın bir projeyi tamamlayamaması veya proje şartnamelerini yerine getirememesinden kaynaklanan aksaklıklara veya mali kayıplara karşı koruma sağladığını” söyleyebiliriz.
Yapım İşleri teminatları, en basit haliyle, bir yapım projesinin parçası olarak, iş sözleşmesi tahtında üstlenilen yükümlülüklerin ve bazen bu sözleşmeye ek olarak bazı yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesini ve/veya ortaya çıkan zararın nakden ödenmesini garanti eden yazılı taahhütler olarak da tanımlanabilir.
Kefalet ve Garanti arasındaki fark
Garanti ve kefalet, sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılan terimlerdir. Ancak, her biri ilgili taraflar için farklı hak ve yükümlülükleri temsil eden farklı hukuki niteliklere sahip olabilir.
Garanti Mektubu (Teminat Mektubu); adı her ne olursa olsun (garanti, teminat mektubu, kefalet senedi vb), sigortacının veya bankanın ana yükümlülükten ayrı olarak sağladığı bağımsız (fer’i nitelikte olmayan) bir taahhüttür. Bu da garantör konumunda Bankanın veya Sigorta Şirketinin, Yüklenicinin esas sözleşmeye dayalı savunmalarını, def’ilerini ileri süremeyeceği anlamına gelir. Hatta garanti mektubuna konu yükümlülük geçerli olmasa bile, garantör yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadır, bunun tek istisnası “hakların açıkça kötüye kullanılması”dır. Bu, kefalet ile garanti arasındaki en önemli farklardan biridir.
Kefalet; fer’i nitelikte teminattır, yani asıl yükümlülüklere bağımlı bir taahhüttür. Kefil konumundaki sigortacı veya banka, asıl yükümlülük için Asıl Borçlu (“Yüklenici” veya “Amir” taraf) ile aynı edimi taahhüt eder. Amaç, asıl yükümlülük sınırları içinde İşverene karşı yükümlülüğün yerine getirilmesini sağlamaktır.
Daha somut bir şekilde ifade etmek gerekirse bir Yapım İşleri için kefalet niteliğinde bir taahhüt, diğer herhangi bir kefalet gibi sadece geçerli bir sözleşme (sözleşmeye bağımlı) için var olabilir. Anlaşmazlık halinde, verilen taahhüdün içeriğine bağlı olarak, Kefil, Lehdar lehine nihai bir yargı kararına varılıncaya veya yüklenici başarısız olup artık yükümlülüklerini yerine getiremeyecek duruma gelinceye kadar ödemeye karşı çıkabilir.
Langhorst bu durumu şöyle açıklıyor: “Yapım projeleri söz konusu olduğunda, Yapım İşleri Teminatı tanımı üç tarafı yasal olarak birbirine bağlayan bir sözleşmeden oluşur. Bunlar Yüklenici (teminata ihtiyacı olan müteahhit), İşveren (teminat isteyen proje sahibi) ve teminat sağlayan Kefil veya Garantör kurumdur. Yapım İşleri için verilen Kefalet Niteliğindeki taahhütler, müteahhitin yükümlülüğüne kefil olmak üzere, üçüncü şahıslarla yapılan sözleşmeye dayalı üç taraflı bu ilişkiye dayanmaktadır.”
Bankacılık ve Sigortacılık Sektörü tarafından sağlanan Yapım İşleri teminatının amacı nedir?
Langhorst, “Yapım İşleri teminatının asıl amacı, teminat sahibine, müteahhite yaptıracağı projede müteahhit/yüklenici projeyi sözleşme şartlarına göre tamamlama konusunda başarısız olsa veya iflas etse dahi projenin tamamlanacağına dair garanti ve güvence sağlamaktır” diyor.
İşveren (Lehdar), işlerin gecikmesi veya tamamlanmaması nedeniyle oluşabilecek zararlara ilişkin riskleri bu teminatı veren bir bankaya veya bir sigorta şirketine devreder. Langhorst’a göre “Garantörün/Kefilin kredi itibarı ne kadar iyiyse, garantör/kefalet de o kadar iyidir ve yapım işleri için sağladığı teminatı da o kadar sağlamdır.”
Kimler Yapım İşleri Temiatlarına ihtiyaç duyar ?
Bir müteahhidin, bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri projeleri için Yapım İşleri Teminatı temin etmesi gerekir. Bu projelerin hepsi önemli tamamlama ve performans riskleri içerir ve bir yüklenicinin sözleşme masasına oturabilmesi için çoğunlukla bir bankadan veya sigorta şirketinden Yapım İşleri teminatı sunabilmesi beklenir.
Langhorst, "Yapım İşleri teminatı aslen işverene bir koruma veya fayda sağlasa da bu teminatı bulma görevi miteahhit şirketine düşer" diye açıklıyor. “İşveren, ihale sürecinde, müteahhit şirketin yüklenici olarak seçilebilmesi için bir kefil veya garantör kurumdan teminat göstermesini şart koşar.”
Diğer bir deyişle, koruma altına alınan taraf olan işveren (Lehdar), teminat peşinde koşması gereken taraf değildir. Yapım İşleri Teminatı bulmak zorunda olan yüklenici ya da müteahhittir.
Langhorst "Lehdar (İşveren) ile herhangi bir sözleşme ilişkimiz yok. Yalnızca müşterimiz (Yüklenici) adına Lehdara karşı bir mali sorumluluğumuz var" diye ekliyor.
Yapım İşleri Kefalet Senedi nasıl çalışır?
Doğru yükleniciyi seçmeden önce, işveren bir dizi özel kefalet senedi talep eder. Doğru müteahhit seçimiyle kefalet senedi seçimi el ele gider.
Garantör veya Kefil konumundaki Sigorta Şirketi de yükleniciyi değerlendirir. Risk değerlendirme süreci; tipik olarak yüklenicinin mali gücünün, sözleşmeyi yerine getirme kabiliyetinin ve karakterinin (yani dürüstlük, güvenilirlik ve yükümlülükleri yerine getirme taahhütlerinin) değerlendirilmesini içerir.
Bu süreçten sonra her iki taraf da kefalet senedinin nihai yapısı üzerinde anlaşmaya varır. Sonrasında bir Yapım İşleri Kefalet Senedi şu şekilde çalışır:
· Yüklenici/Müteahhit yükümlülüklerini/taahhütlerini yerine getirirse herhangi bir işlem yapılmasına gerek yoktur ve kefalet senedi süresi sonunda sona erer.
· Yüklenici/Müteahhit, taahhüt ettiği şekilde görevlerini yerine getiremez ve projeyi tamamlayamazsa Sigorta Şirketi, buna ilişkin ceza tutarının tamamını ve diğer zararları karşılar.
Yapım İşleri Kefalet Senetleri, ortalama iki yıl, daha büyük altyapı projeleri için dört ila altı yıl olmak üzere nispeten uzun vadeli olma eğilimindedir.
Yapım İşleri Kefalet Senetleri neleri kapsar ve neleri kapsamaz?
Langhorst "Teminat işverenin korunma ihtiyacına göre şekillenir" diyor. “Verilecek teminat, her aşamada ortaya çıkabilecek spesifik riskleri kapsamak üzere projenin kilometre taşlarını takip eder.”
İşte Yapım İşleri Teminatlarından bazıları:
- İhaleye katılım teminatı (geçici teminat), proje için seçilen Yüklenici Müteahhit Firmaya projeye başlaması için yeşil ışık yakılmasından sonra, Yüklenicinin geri çekilmesinden kaynaklanan ve yeni bir seçim sürecinin sil baştan başlatılmasına neden olan kayıplara karşı İşvereni korur. İnşaat teminatı gecikme maliyetini ve yapılacak yeni maliyetleri kapsar.
- Performans teminatı, projenin geç veya eksik teslim edilmesi veya Yüklenicinin sözleşmede yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle meydana gelebilecek kayıplara karşı İşvereni korur.
- Bakım-Onarım teminatı, İşevereni (Proje sahibini), projenin tamamlanmasından sonra, onarım maliyetleri nedeniyle meydana çıkabilecek kayıplara karşı korur. Bazen alıkoyma (retention) garantisi olarak da anılan bu teminat, proje tamamlandıktan ve Yükleniciye tam ödeme yapıldıktan sonra bile projede bir sorunun ortaya çıkması durumunda Yüklenicinin bu sorunu çözmesini garanti altına alır.
Yapım İşleri Performans Teminatları ve Bakım Onarım Teminatları çoğu hasarı kapsar, ancak şirketimiz tarafından kapsam içine alınamayacak bazı riskler vardır. Langhorst, “Örneğin, bir bankanın Müteahhit Şirkete verdiği kredinin geri ödeme yükümlülüğü teminat ile güvence altına alamayacağımız bir şey” diyor.
Bu teminatların kapsamına yönelik en büyük değişikliklerden biri küresel Covid-19 salgınıyla ortaya çıktı. Salgın, Müteahhitlerin maruz kaldığı riskleri etkiliyor ve gelecek yıllarda da etkilemeye devam edecek. Tehdit altındaki tedarik zincirleri, işçi güvenliği ve ESG kısaltmasıyla tanımlanan çevresel (Environmental), sosyal (social) ve kurumsal yönetim (governance) temelli yatırım endişeleri, çoğu sözleşmede bulunan ve çoktan Yapım İşleri Kefalet Senetlerinin yapısını etkilemeye başlayan genel mücbir sebep maddeleri kapsamına girmeyebilir.
Yapım İşleri Kefalet Senetlerinin faydaları neler ?
İster geçici teminat, ister kesin/kati teminat (performans teminatı) isterse de bakım-onarım teminatı (alıkoyma garantisi) olsun, bir Yapım İşleri Teminatının İşveren için en belirgin faydası, Yüklenicinin sözleşmede temerrüde düşmesi durumunda projenin tamamlanmasının güvencesidir.
Buna ek olarak Yapım İşleri Kefalet Senetleri şu faydaları sağlar:
· İşverene ya da Kefalet Senedine sahip kişiye, bir sözleşmeyi ifa edebilme (sözleşme şartlarını yerine getirebilme) ve temerrütten kaçınma yeteneklerini belirlemek için titiz bir yeterlilik sürecinden geçen yetenekli ve nitelikli Yüklenicilerle çalışmaları konusunda güvence sağlar.
· Yüklenicilere bankalarıyla olan kredi limitleri etkilenmeden projeler için teklif verme imkânı tanır ve ek finansal kaynaklar yarattığı için nakit akışını koruyarak finansal güvenlik sağlar.
· Kefalet Senedi Şartları çerçevesinde, gerektiğinde teknik, idari veya mali yardım sağlar. Taşeronlar (alt yükleniciler), işçiler ve tedarikçiler tarafından açılan haciz riskini azaltır.
Yapım İşleri Kefalet Senetlerinin maliyeti nedir?
Langhorst, “Kefalet Senedinin maliyeti, müşterimiz olan Yüklenici Müteahhit şirketinin ticari alacak kalitesine, teklif edilen yapım işleri teminatının hacmine, projenin karmaşıklığına, teminatın süresine, rekabete, piyasa koşullarına ve kefalet senedinin düzenlenme yöntemine (Kefalet Senedinin Lehdara doğrudan/direkt veya dolaylı/kontrgarantili olarak iletilmesi) düzenlenmesine bağlıdır” diye açıklıyor ve “Küçük teminat miktarları için sabit primler belirlenebilir” diye ekliyor.
Yapım İşleri Kefalet Senedinin maliyetinin hesaplanması:
Yapım İşleri Kefalet Senetlerinin maliyeti normalde aşağıdaki formülle hesaplanır
% X (tarife) x Kefalet Senedi Tutarı x Gün Sayısı/360 = Kefalet Sigortası Prim Tutarı.
Örneğin: Kefalet Senedi Prim Tutarı yıllık % 1 ise;
% 1 (tarife) x 100.000,00 EUR (Kefalet Senedi Tutarı) = 1.013,89-EUR x 365 gün/360 (Yıllık Kefalet Sigortası Prim Tutarı).
Yapım İşleri Kefalet Senetleri için neden Allianz Trade'i tercih etmelisiniz ?
Allianz Trade Standard & Poor’s’dan küresel AA notuyla, dünya çapındaki şirketler ve bankalar tarafından tanınır. Dünya çapında en iyi derecelendirmelerden birine sahip bir garantör ve işverenler için güvenilir bir referanstır.
Kefalet Senedi müşterilerimizin %40'tan fazlası Müteahhitlik sektöründe faaliyet gösteriyor. Her yıl yaklaşık 14.800 müşteriye yaklaşık 50 milyar € değerinde teminat sağlıyoruz. Her müşteriyi bireysel olarak değerlendiriyor ve onun benzersiz ihtiyaçlarına göre çözümler üretiyoruz.
Dünya çapında en güncel bilgiye ve en iyi öngörülere sahip kefalet sigortası ekiplerimizle şirketleri küresel faaliyetlerinde ve uluslararası teminat gereksinimlerinde merkezi olarak yönetilen kefalet sigortası programlarımızla destekliyoruz.
Langhorst, “24 ülkede ve tüm bölgelerde sağlam bir uluslararası ekip ağıyla oluşturduğumuz güçlü bir yerel varlığımız var” diye açıklıyor. “Yani, müşterilerimize dünyanın her yerinden destek verebiliriz. Yerel pazarlara, dağıtım ortaklarına ve acentelere hâkim uzman ekiplerimiz var.”
Yapım İşleri teminatlarının ve diğer kefalet ürünlerimizin işinizi nasıl destekleyebileceğini görmek için lütfen web sitemizi ziyaret edin ve yerel ekiplerimizle iletişime geçiniz.