Hoe draait economie in Rusland en Oekraïne?

Vooral de eurozone voelt de economische gevolgen van de oorlog die Rusland precies een jaar geleden ontketende door Oekraïne binnen te vallen. Maar hoe is het gesteld met de economie in het thuisland van de twee opponenten? In het rapport ‘Russia’s war economy’ neemt onze onderzoeksafdeling de economische situatie in Rusland en Oekraïne onder de loep.

Omdat het tweede en derde kwartaal vorig jaar een negatieve groei lieten zien (2 keer -4%) belandde de Russische economie vorig jaar officieel in een recessie. Maar het eerste kwartaal liet nog een groei zien van +3,5%. Over het hele jaar kwam het bruto binnenlands product (bbp) vorig jaar uit op slechts een krimp van -2,1%. We baseren ons hierbij op gegevens van Rosstat, het Russische bureau voor statistische gegevens. De vraag is hoe betrouwbaar deze gegevens zijn.

In ieder geval is -2,1% beter dan verwacht, maar dat betekent niet dat de sancties tegen het land niet werken. Uit gegevens van het Europese statistische bureau blijkt dat de wederzijdse handel tussen Rusland en de EU (import uit Rusland alsook de export richting Rusland) ruwweg is gehalveerd. Dat is een aanzienlijke klap voor de Russische economie. Het land is een belangrijk deel van zijn leveranciers en afzetmarkten kwijtgeraakt. Vooral door de sancties haalde de EU minder olie, gas en staal uit Rusland. Ook bracht Rusland zelf de handel in gas naar Europese landen omlaag.

De terugval van de Russische economie wordt verzacht door sterk toegenomen overheidsuitgaven en talrijke fiscale stimuleringsmaatregelen. Ook profiteerde het land vorig jaar van recordinkomsten uit energie-export, dankzij stijgende olie- en gasprijzen. China, India en Turkije zijn nu de belangrijkste afnemers van Russische olie. Een deel hiervan wordt via een omweg doorverkocht aan landen die sancties hanteren. Onze researchafdeling verwacht dat de productie van Russische olie en olieproducten in 2023 ongeveer -5% lager zal zijn in vergelijking met 2022. Ook de Russische gasinkomsten zullen beduidend uitvallen. Begin februari 2023 werd het EU-verbod op Russische olieproducten van kracht. Naar verwachting zal dit de binnenlandse raffinageproductie verder verzwakken.

Wat ook meespeelde vorig jaar was de gunstige wisselkoers van de roebel (mede door ingrijpen van de Russische centrale bank die de rente verhoogde van 9,5% naar 20%). Inmiddels heeft de roebel weer het laagste niveau bereikt sinds april vorig jaar.

Onze researchers denken dat Rusland wederom een moeilijk economisch jaar te wachten staat. Daarbij gaan we uit van een krimp van -1%. Naarmate de oorlog voortduurt neemt ook de economische onzekerheid toe. Bedrijven blijven investeringen uitstellen en consumenten houden de hand op de knip. Ook verwachten we dat de Russische olie-inkomsten zullen dalen als gevolg van lagere prijzen en exportvolumes.

Hoe is het gesteld met de economie in Oekraïne? Afgelopen jaar was natuurlijk dramatisch. De Oekraïense economie kromp vorig jaar met -34%. Niet alleen door de Russische inval, ook vielen oogsten door slecht weer lager uit. Volgens onze researchers komt er dit jaar een eind aan de vrije val. We verwachten voor 2023 een economische groei van ongeveer +1%. Natuurlijk moeten we hierbij een slag om de arm houden vanwege het oorlogsrisico.

De inflatie in Oekraïne is vorig jaar gestegen naar gemiddeld +26,6% als gevolg van de Russische invasie in het land (zo blijkt uit gegevens van het Oekraïense statistiekbureau). Daarmee viel de inflatie wel lager uit dan verwacht, want er was gerekend op een stijging van tot wel +30%. In 2021 kwam de inflatie nog uit op +10%. Zowel de neergang van de groei alsook de inflatie zetten de begroting van het land fors onder druk. Het overheidstekort van Oekraïne is vorig jaar verviervoudigd. Ook de Oekraïense munt (grivna) heeft een vijfde van zijn waarde verloren ten opzichte van de dollar.

Terwijl de oorlog nog volop gaande is, moet er toch nu al werk worden gemaakt van de wederopbouw, zo stelt onze researchafdeling. Dit herstelwerk is nodig om de sociaaleconomische veerkracht van het land te versterken. De oorlog ondermijnt het land, niet alleen door het menselijk leed, maar ook door de verwoesting van de infrastructuur. Productieprocessen worden ontregeld en handelsstromen verleggen zich. We schatten dat de wederopbouwkosten voor Oekraïne in de komende 10 jaar kunnen oplopen tot €1 biljoen euro.

Oekraïne kan dat zelf niet betalen. De kosten van de wederopbouw van het land komen voor een belangrijk deel op het bord van westerse landen (overheden en ook particuliere investeerders). Ook al duurt de Russische agressieoorlog nog voort en zal er nog veel schade worden aangericht, toch zullen nu al de belangrijkste bouwstenen van deze internationale inspanning ontworpen moeten worden.

Het accent van het herstelwerk zal zich moeten richten op investeringen in infrastructuur, gezondheidsdiensten, huisvesting, scholen en digitale toegankelijkheid. Dit geeft het land weer toekomst en zal Oekraïense vluchtelingen mogelijk doen besluiten om weer naar huis terug te keren. Ook zullen logistieke- en handelsverbindingen met Europa hersteld en verbeterd moeten worden. Doordat westerse landen het voortouw nemen in de wederopbouw, zal ook de belangstelling vergroot worden van particuliere investeerders om te investeren in de opbouw van het land.